Vooral bij de jongere generaties klinkt de roep om een 'Sonderweg' steeds luider.
In de preambule van de Duitse grondwet uit 1949 staat het al. De toekomst van het duitse volk ligt in een verenigd Europa, stelt rechtsgeleerde Ingolf Pernice van de Humboldt Universität.
Andere landen wijzen in hun grondwet naar soevereiniteit en autonomie, maar voor de Duitsers zijn dat relatieve begrippen.
Voor vrede, klimaat en het behoud van welvaart in een globaliserende wereld kunnen we niet buiten Europa, zegt Pernice. Duitsland heeft dan ook geen andere keus dan de helpende hand uit te steken naar de landen die nu zo hard getroffen worden door de schuldencrisis. Daar is de Duitse elite volgens hem van overtuigd. Bondskanselier Angela Merkel zal er alles aan doen om het europroject te redden.
Euroscepsis
Dat is een inschatting die overal in Duitsland te horen is, althans als er geluisterd wordt naar oudere Duitse opiniemakers zoals Pernice. Het zijn mensen die opgegroeid zijn in de jaren van de Koude Oorlog. De jongere generaties, gevormd door de terreur van 11 september 2001 en de kredietcrisis, kijken er echter heel anders tegenaan. Zij steken hun euroscepsis niet langer onder stoelen of banken en herhalen zonder gêne wat er aan de stamtafels van de Duitse Biergärten wordt gezegd.
Daar is het vertrouwen in het verenigde Europa aan het afbrokkelen en het geloof in het europroject verschrompeld. ‘Waar veel Europeanen nu graag willen dat Duitsland Europa redt, willen veel Duitsers juist gered worden van Europa’, stelt Ulrike Guérot, verbonden aan de denktank European Council on Foreign Relations. ‘Zij voelen zich vooral verraden door het project.’
Hoge prijzen, veel migranten
Het is snel gegaan, zegt Guérot. Achttien maanden geleden was de Europese toekomst nog dé consensus. Nu is zeker 70% van de Duitsers er klaar mee, vooral door de U-bochten die Merkel maakt. ‘Zij beloofde vast te houden aan de no-bailout-clausule en geen Duits belastinggeld over te maken naar landen die van hun overheidsfinanciën een potje hebben gemaakt en drie maanden later doet ze het toch.’
De schade van een fragmentatie van de eurozone zou immens zijn, stelt Berlijn, dat maar blijft herhalen dat Duitsland als geen ander profiteert van de euro en de interne markt. Maar zo wordt dat volgens Guérot absoluut niet gevoeld. De euro heeft er alleen maar toe geleid dat de prijzen snel zijn opgelopen, klinkt het. En ook dat uit Brussel slechts onbegrijpelijke regelgeving komt en dat Duitsland door alle open grenzen talloos veel migranten ziet binnenkomen.
Otto Normalverbraucher
‘Otto Normalverbraucher’ ziet zich als slachtoffer, als de gekke Henkie die potverterende Grieken en Italianen mag financieren terwijl hijzelf jarenlang op een houtje heeft moeten bijten. En daar heeft hij zeker een punt. Zo becijferde het economisch instituut DIW uit Berlijn
dat Duitse werknemers er in de afgelopen tien jaar in reële termen gemiddeld 2,5% op achteruit zijn gegaan. Aan de onderkant zagen mensen hun inkomen tot wel 22% dalen. Elders in Europa gingen de lonen omhoog, soms met tientallen procenten.
De reeds door Merkels voorganger Gerhard Schröder afgedwongen loonmatiging heeft de Duitse economie geen windeieren gelegd. De concurrentiekracht is fors verbeterd, waardoor Duitsland een mondiale exportkampioen is geworden. Aanvankelijk vond Duitsland vooral in Zuid-Europa afzetmarkten, maar inmiddels zijn de ‘Brics’ (Brazilië, Rusland, India en China) belangrijker dan de ‘Pigs’ (Portugal, Italië, Griekenland en Spanje).
Sterkste economie
De Duitse economie, die al voor de reünificatie met de DDR veruit de grootste van Europa was, heeft die van de Europese partners ver achter zich gelaten.
Zo is Duitsland in zijn eentje verantwoordelijk voor nagenoeg de helft van de totale EU-handel met een land als China. Anders gesteld: één land doet net zo veel als 26 andere Europese landen bij elkaar.
Van de zieke man van tien jaar geleden is niets meer over.
Duitsland heeft Europa niet meer nodig, klinkt het daarom steeds luider. ‘Duitsland wordt verleid om alleen verder te gaan in de multipolaire wereld’, zegt bijvoorbeeld Ernest-Antoine Seilières, voormalig voorzitter van de werkgeversvereniging BusinessEurope. ‘Het land heeft veruit de grootste economie, kan mondiaal concurreren, heeft een stabiele sociale structuur, goede relaties met Oost-Europa en Rusland en een fantastische reputatie in de wereld als het gaat om kwaliteitsproducten.’
Sonderweg
Waarom zou dat land, dat zich zo nadrukkelijk en succesvol op de wereldmarkt richt, nog overleg moeten plegen met bijvoorbeeld Malta of Litouwen? Daar komt nog bij dat Duitsland met het verstrijken van de tijd verandert in een ‘normaal’ land, een land dat niet langer in een Atlantische omstrengeling hoeft te worden gehouden en binnen Europa de politieke leiding aan Frankrijk moet laten. ‘Nu is het de dame (Merkel, red.) die bepaalt, en de president (Sarkozy, red.) die een persconferentie mag houden om haar besluiten toe te lichten’, verwoordde oud-voorzitter van de Europese Commissie Romano Prodi eerder dit jaar de gewijzigde verhoudingen in Europa.
Een ‘Sonderweg’ kan wel eens het logische gevolg zijn van de toenemende macht en onafhankelijkheid van Duitsland. Dit zou zich volgens Guérot kunnen uiten in een ‘take it or leave it’-opstelling van Duitsland in Europa: hulp bieden we alleen op onze voorwaarden en dat betekent jarenlang bezuinigen en hervormen, net zoals Duitsland heeft gedaan.
Schoolmeester
‘Maar ik vraag me af of Europa nog wel zo leuk is als iedereen Duits gaat leren’, aldus Guérot. Bovendien is het maar de vraag of Europa ermee geholpen is als alle landen exporteurs willen worden en hun importen zo veel mogelijk beperken. De wereld heeft behoefte aan vraag, niet aan meer aanbod. Daarbij wijst ze erop dat deze ‘Berlin Consensus’ waarbij Duitsland zijn sociaal en economisch model oplegt, in Engeland al het ‘Vierde Rijk’-argument wordt genoemd.
Niet voor niets stelde oud-kanselier Helmut Schmidt onlangs op een SPD-partijcongres dat als Merkel denkt te moeten optreden als schoolmeester van Europa, dit wel eens als een boemerang op Duitsland terug kan slaan. ‘Als wij Duitsers ons laten verleiden tot een leidersrol dan zullen andere landen zich daartegen weren.’
Voorlopig stelt Duitsland zich nog deemoedig op. ‘Wij zijn niet in de positie om anderen de les te lezen’, zegt CDU-parlementariër Bernhard Schulte-Drüggelte. ‘Tenslotte heeft Duitsland zelf het Stabiliteitspact tandeloos gemaakt en heeft het land zelf een staatsschuld van 82%, ruim boven het Europese maximum. Schulte-Drüggelte is echter nog een echte representant van de oude generatie. Als hij zijn electoraat ziet weglopen, zou hij wellicht toch voor de harde lijn kunnen kiezen.
l.s. (Otto Normalverbraucher is de Duitse benaming voor : Jan-met-de-Pet / Jan-Modaal / Joe-Sixpack)
http://fd.nl/?service=abodetails&select ... DgodW2UITQ
). 